Karahantepe, zajedno s Göbeklitepe – UNESCO-vim zaštićenim lokalitetom u Şanlıurfi, izdvaja se kao jedno od najstarijih neolitskih nalazišta na svijetu, staro čak 12.000 godina. Svako novo istraživanje donosi nove tragove života prahistorijskih zajednica i dodatno otkriva njihove tajne.
Ovoga puta, arheolozi su naišli na nešto zaista izuzetno: najraniji poznati trodimenzionalni mitološki prikaz na svijetu. Artefakti su, kao i u ranijim otkrićima, bili pažljivo zatvoreni u crvenoj sterilnoj zemlji i složeni tako da tvore upečatljivu simboličku priču. Ovi predmeti, koji u trodimenzionalnom obliku prikazuju priču, s pravom se mogu nazvati „otkrićem stoljeća za neolitski period“.
Zašto se ovo otkriće smatra trodimenzionalnom pričom? U jednoj komori pronađene su pažljivo naslagane kamene posude i tanjiri, male figurine životinja isklesane u kamenu, kamene palice i perle. Cijeli prostor bio je ispunjen crvenom sterilnom zemljom i zapečaćen, dok su oko nalaza namjerno raspoređene životinjske kosti – donje vilice vuka, ostaci leoparda, jastreba i lisice. Površine posuda krasili su fini geometrijski ornamenti, prikazi životinja i stiliziranih ljudskih figura, stvarajući vizualnu naraciju. Posebnu pažnju privukla je jedna posuda bez dna. Kada su arheolozi iz nje ispraznili zemlju, otkrili su skriveni motiv koji je dodao novu dimenziju čitavom prikazu – kao da je priča ispričana kroz predmete, slojeve i njihov prostorni raspored. Upravo ta slojevitost i kompozicija čine ovo otkriće najstarijom poznatom trodimenzionalnom mitološkom pričom.
Otkriće trodimenzionalne priče
Unutar male posude, prekrivene kamenim poklopcem, pronađene su tri figurine životinja – lisica, jastreb i divlja svinja – svaka sa glavom provučenom kroz kameni prsten. Samo se čini da je figurina jastreba ispala iz prstena, vjerovatno nakon što je posuda zapečaćena. Ove životinje su česti motivi neolitske ikonografije, ali se obično prikazuju u velikim dimenzijama, kao ugravirani ili reljefno isklesani motivi na arhitektonskim elementima poput stubova ili klupa, ili kao samostojeće skulpture. Male figurine su rijetkost i najčešće se pronalaze rasute u mješovitom sloju tla. Upravo zato je ovo otkriće izuzetno i predstavlja prvi nalaz takvih figurina na originalnom mjestu.
Ranije su na fiksnim artefaktima u regiji Şanlıurfa pronalaženi dvodimenzionalni i uglavnom samostalni prikazi. Ono što ove nalaze pretvara u trodimenzionalnu naraciju, odnosno priču, jeste njihova namjerna i pažljivo osmišljena prostorna organizacija. Raspored unutar male posude, kao i način na koji je ona smještena u veću posudu, svjedoče o pažljivo pripremljenoj trodimenzionalnoj kompoziciji. Upravo ta jedinstvena kompozicija čini ovo otkriće posebnim i vjerovatno prvim primjerom trodimenzionalne naracije koja je do sada bila prikazivana samo dvodimenzionalno.
U naseljima Taş Tepeler arheolozi su i ranije nailazili na realistične i stilizirane prikaze, kao i na rijetke kompozicije koje odražavaju kolektivno društveno sjećanje. Međutim, prvi put je pronađena grupa trodimenzionalnih objekata namjerno raspoređena tako da prenese snažnu simboličku priču. Kao trodimenzionalni prikaz neolitske naracije, ovaj nalaz se može smatrati jednim od najvažnijih otkrića svog vremena za razumijevanje neolitskog perioda.
Karahantepe u sklopu Taş Tepelera
U sklopu projekta „Naslijeđe za budućnost“ nova otkrića i dalje izlaze na vidjelo u regiji Taş Tepeler, koja se smatra srcem najranijih ljudskih naselja na svijetu. Zahvaljujući njima, magnet regije – Göbeklitepe – posjetilo je čak 709.643 ljudi tokom 2024. godine, a mnogi su iskoristili priliku da obiđu i njegov „mlađi dragulj“ – Karahantepe.
Najnoviji nalazi iz Karahantepea predstavljeni su na izložbi „Zlatno doba arheologije“ u Izložbenom salonu Predsjedničkog kompleksa u Ankari, zajedno s brojnim drugim otkrivenim i vraćenim artefaktima. Ova izložba ne samo da prikazuje bogatstvo arheološkog naslijeđa, već i potvrđuje odlučnost zemlje u njegovom očuvanju za buduće generacije.