Kontracepcija obuhvata metode i postupke čiji je cilj spriječiti neželjenu, neplaniranu trudnoću. Konzumeri kontracepcije traže metodu s visokim stepenom zaštite od trudnoće, a koja je zdravstveno sigurna i jednostavna za primjenu.
Prednosti i nedostaci
Odabirom metode kontracepcije važno je biti informiran o njem prednostima, nedostacima, učinkovitosti, potencijalnim nuspojavama, kao i o pravilnom načinu upotrebe, imajući u vidu starosnu dob, zdravstveno stanje, učestalost spolnih odnosa, te ličnih stavova i uvjerenja potencijalnih korisnika.
Metode dijelimo na nefarmakološke (periodična apstinencija, metode barijere, sterilizacija) i farmakološke metode (spermicidi, hormonska kontracepcija).
Prirodna kontracepcija temelji se na računici, računajući plodne dane tokom menstruacije – kada se izbjegavaju spolni odnosi ili se koristi dodatna zaštita (najčešće mehanička) u svrhu izbjegavanja trudnoće. Ova metoda pomaže da bolje upoznate svoje tijelo koje se mijenja kroz ciklus, te na taj način imate mogućnost uočiti abnormalne promjene koje se mogu javiti, kao što je npr. promjena iscjetka kod infekcije spolno prenosivim bolestima…
Hormonsku kontracepciju možete primjenjivati oralno (tablete), transdermalno (hormonski naljepci), transvaginalno (hormonski vaginalni prsten), u obliku intramuskularnih injekcija ili potkožnih implantata. Sprečava ovulaciju, stanjuje sluznicu materice, te mijenja gustoću cervikalne sluzi. Kontracepcijske tablete najčešće su kombinirane. Njeni sastojci su različite vrste i doze estrogenih i gestagenih hormona. Osim kombiniranih postoje i kontracepcijske tablete koje sadrže samo gestagene hormone, s primjenom u osoba kod kojih je primjena estrogena kontraindicirana.
Da bi se koristila kalendarska metoda neophodno je imati uredne menstruacijske cikluse, odnosno da razlika između najdužeg i najkraćeg ciklusa u godini nije veća od 10 dana. U svim menstruacijskim ciklusima postoje najviše četiri plodna dana (tri dana prije ovulacije i jedan dan poslije) i u to se vrijeme može dogoditi oplodnja.
Mjerenje bazalne temperature kao metoda kontracepcije temelji se na činjenici da se tjelesna temperatura žene mijenja tokom ciklusa. U prvoj polovini ciklusa je niža, a raste nakon ovulacije (za 0.5-1°C). Za pravilno korištenje ove metode, potrebno je mjeriti temperaturu svaki dan i to ujutro, odmah nakon buđenja prije počinjanja bilo kakve aktivnosti.
Prekinuti snošaj je nepouzdana metoda kontracepcije za vrijeme plodnih, dana jer se ejakulat luči sve vrijeme tokom spolnog odnosa, a ne samo u vrijeme orgazma.
Mehaničke, odnosno barijerne metode kontracepcije, su one koje fizički sprečavaju susret spermija i jajne stanice (oplodnju), odnosno trudnoću.
Kondom je jedna od najkorištenijih metoda kontracepcije u svijetu. Napravljen je najčešće od lateksa ili plastičnih materijala, a namijenjen je muškarcima za korištenje. Tokom spolnog odnosa, kondom sprečava kontakt sluznica rodnice i penisa, a tokom ejakulacije zadržava sjeme i na taj način sprečava prodor spermija u rodnicu.
Ženski kondom (femidom)
Iako je veoma učinkovita u zaštiti od neželjene trudnoće, femidom je rijetko upotrebljavana metoda kontracepcije. Kao i muški kondom, femidom štiti od spolno prenosivih bolesti. Napravljen je kao vrećica od tanke plastike, a na oba kraja imaju prstenaste obruče. Jedan od njih stavlja se u rodnicu i služi tome da kondom ostane na mjestu, a drugi je smješten vani na stidnim usnama.
Dijafragma je još jedna od mehaničkih metoda kontracepcije, ali potpuno je učinkovita samo ako se primjenjuje sa spermicidima. Sastoji se od elastičnog prstena preko kojeg je postavljena gumena opna poput kupole. Postavlja se u rodnicu prije spolnog odnosa, a na nju se prije umetanja treba nanijeti spermicidni gel ili krema.
Intrauterina kontracepcija podrazumijeva postavljanje spirale, odnosno materničnog uloška u šupljinu maternice u svrhu sprečavanja neželjene trudnoće. To je reverzibilna metoda kontracepcije koja traje duži vremenski period, najčešće tri do pet godina.
Cervikalna kapa izgleda slično kao dijafragma, ali je manja. Pokriva vrat maternice (cerviks), te na taj način sprečava prodor spermija. Kao i dijafragma, koristi se uz spermicide i odstranjuje se najmanje šest sati nakon spolnog odnosa.
Trajna metoda kontracepcije – sterilizacija najčešće se primjenjuje u slučajevima kada je završeno planiranje porodice ili ako postoje neke medicinske indikacije. Kod žena, sterilizacija se izvodi podvezivanjem ili presijecanjem jajovoda, što onemogućuje susret spermija i jajne stanice. Kod muškaraca, sterilizacija (vazektomija) se izvodi presijecanjem sjemenovoda, a posljedica toga je da ejakulat vazektomiranog muškarca više ne sadrži spermije.
Foto: Freepik